NAMIK KEMAL VE SÜLEYMAN NAZİF’İN ŞİİRLERİNDE VATAN MEFHUMU

Soner YILDIZ

Öz

Namık Kemal ve Süleyman Nazif’in vatan mefhumuna bakış açılarının şiirlerinde olan yansımalarının ele alınacağı bu çalışmada; Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmaya başladığı dönemin iki güçlü şairinin hususî hayatlarından başlayarak, aldıkları eğitim, mizaç ve manevî dünyalarına tesir eden etkiler, peşine düştükleri fikirler, dâhil oldukları edebî ya da siyasî topluluklar, “vatan” odaklı şiirlerinden parçalar ve bu parçaların açıklamaları sırasıyla ele alınacaktır. Edebî ve fikir hayatında Namık Kemal’in, Süleyman Nazif üzerinde oluşturduğu tesir de gözler önüne serilmeye çalışılacaktır. Tabii bütün bunların odağında vatan mefhumunun bu iki şairimizde uyandırdığı izlenimler, düşünceler ve de duygular olacaktır. Dünyanın var oluşundan itibaren meydana gelen kara parçaları, buzullar ve hatta çöller insanoğlunun geçici ya da kalıcı vatanı olmuş, bu yerleşim yerlerine, kendinden“bayrak, dil, din, ülkü birliği” gibi birtakım değerler izafe ederek bu yerleşim yerlerini çevreleyip kutsamıştır. Bu değerleri korumak uğruna da mücadele edemediği doğal afetlerden, salgın hastalıklardan, kıtlıklardan ötürü vatanından göç etmek zorunda kalmış, bunların dışında vatanını ele geçirmek isteyen düşmanlara karşı savaşmış ve yine bunun neticesinde savaş meydanında sakat kalmış, ölmüş, öldürmüştür. Üzerinde insan yaşayan toprak parçasına “vatan” dendiği prensibinden hareketle, vatana vatan olma vasfı kazandıran aslî unsurun insan olduğu sonucuna ulaşılabilir. Bu sebeple insanların birbirleriyle her türlü etkileşimini konu edinen sosyoloji biliminin alanına giren bütün olay ve kavramlardan hareketle vatana dönük bir değerlendirme yapmayı bu aşamada uygun bulunabilir. Yerin üstü insanların yaşam alanı olması, hava, su, güneş ışığı, besin kaynakları anlamında vatana maddi değerler katarken; yerin altında ise ataların ölüler, tarihi kalıntılar ve kültürel miras ürünleri de vatanın manevi boyutunu şekillendiren unsurlar olmaktadır. İşte bu özelliklerin hepsi vatanın sadece bir toprak parçası anlamına gelmediğini, aksine üzerine düşündükçe içinde bir anlamlar silsilesi barındırdığını görmek oldukça kolay bir çözümlemedir. Türk-İslâm sentezinde gelişen dünya görüşünde vatan mefhumu, materyalist bakış açısından uzaklaşarak kutsî ve ulvî bir değer kazanmıştır. Vatan mefhumu, kazandığı yüce değerlerle birlikte Türk fikir ve edebiyat sahasında her dönemde, hatta olağanüstü nitelikte olayların yaşandığı zamanlarda daha da çok olmak kaydıyla, eserlerde başat konu olmuş ve her karış toprağına duyulan sevgi; satır satır, ilmik ilmik dillere oradan da gönüllere işlenmiştir. İşte bu durumu kendilerine vazife addeden ve hatta bunu kendilerine bir “dava” edinen onlarca edipten Namık Kemal’i bu davanın ilk savunucusu olarak, Süleyman Nazif’i de bu davada onun en güçlü takipçisi olmak hasebiyle ele almak gereği duyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslamcılık, Türkçülük, anne, vatan

Kaynakça

1. Kaynakça
   Akdoğan, Y (1988). ‘’İskendername’den Seçmeler’’, Ankara: KB Yayınları
   Ayvazoğlu, B (2012). ‘’Firâk-ı Irak’’ – Karar Gazetesi
   Baki, E. A (1949). Nâmık Kemal Afyon’da, Ulusal Basımevi
   Banarlı, N. S (1987). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. C I, Ankara: MEB Basımevi.
   Baydargil, S (1955). Süleyman Nazif Hayatı, Sanatı ve Eserleri, Ankara: Varlık Yayınları
   Beysanoğlu, Ş (1970). Doğumunun 100.Yılında Süleyman Nazif, Ankara:  Diyarbakır Tanıtma ve Turizm Derneği Yayınları
   Birinci, N (2000). Namık Kemal’den Önce Şiirimizde Vatan Teması Üzerine  Edebi İncelemeler, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
   Bolayır, A. E (1327/1909). Namık Kemal, İstanbul: Karabet Matbaası
   Ceylan, Ö (2007). Kuşlar Divanı Osmanlı Şiir Kuşları, İstanbul: Kapı Yayınları.
   Çetin, N (1993). ‘’Süleyman Nazif’in Firâk-ı Irak Adlı Eseri’’, Türkoloji Dergisi, C: I, Sayı: 1, s. 236-240
   Demir, A (2012). ‘’Süleyman Nazif Şiirinde Namık Kemal Etkisi’’, Uluslararası  Sosyal Araştırmaları Dergisi, C: V, Sayı: 22, s. 60-62
   Demircan, S. (2014). ‘’Süleyman Nazif’in Dicle ve Ben Şiiri Üzerine Tahlil  Denemesi’’, Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, C: II, Sayı: 2, s. 36-40
   Eliaçık, M. (2011). ‘’Çerkeşîzâde Muhammed Tevfik Efendi’nin Vatan Kasidesi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: II, Sayı: 1, s. 56-57
   Ergun, S. N. (2018). Namık Kemal’in Hayatı ve Şiirleri, İstanbul: Historia Kitap
   Erol, K. (2018). ‘’Malta Sürgününde Bir Şair’’, İstanbul Üniversitesi Türkiyat  Mecmuası, C: 28, Sayı: 2, s. 25-30
   Ersoy, M. A. (2015). Safahat, İstanbul: İnkılap Kitapevi
   Göçgün, Ö. (2014). Edebiyatımızın Zirvesindekiler, Ankara: Akçağ Yayınları
   Gövsa, İ. A. (1933). Süleyman Nazif Hayatı Kitapları Mektupları Fıkra ve Nükteleri, İstanbul: Sühûlet Kütüphanesi
   Gündoğdu, M.A. (2016). ‘’Namık Kemal’in Şiirlerinde ‘’Millet, Şehitlik, Maksat,   Vatan’’ Kavramları’’ ,  İstinye Üniversitesi Yayınları, C: XI, Sayı: 20, s. 255-262
   Gür, M. (1992). ‘’Makale ve Mektuplarına Göre Süleyman Nazif’’, Marmara Üniversite Türkiyat Araştırmaları Yayınları, s. 22
   İnal, İ. M. K. (2000). Son Asır Türk Şairleri, İstanbul: Dergâh Yayınları.
   Kemal, N. (1867). Tasvir-i Efkâr Gazetesi, nu: 465, s: 1
   Kemal, N. (1873). ‘’Vatan’’, İbret Gazetesi, nu:121, s.1
   Kemal, N. (2012). Vatan yahut Silistre, Ankara: Akçağ Yayınları
   Kemal, N (2014). Renan Müdafaanamesi, Ankara: Akçağ Yayınları
   Kemal, N. (2015). Akif Bey, İstanbul: Beyaz Balina Yayınları
   Kemal, N. (2015). Zavallı Çocuk, Türk Klasikleri Dizisi, İstanbul: Sis Yayıncılık 
   Kemal, N. (2016). Silistre Muhasarası, İstanbul: Çamlıca Basım Yayın
   Kemal, N. (2018). İntibah, Ankara: Panama Yayıncılık
   Kaplan, M. (1988). Şiir Tahlilleri I, İstanbul: Dergâh Yayınları
   Kısakürek, N. F. (1940). Namık Kemal Şahsı–Eseri–Tesiri, Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi.
   Kuntay, M. C (1944).Namık Kemal: Devrinin İnsanları ve Olayları Arasında, C: II,  İstanbul
   Nazif, S. (1897). El Cezire Mektupları, Osmanlı Yayınları
   Nazif, S. (1906). Gizli Figanlar, Mısır: Matbaa-i İctihat
   Nazif, S. (1917). Batarya ile Ateş, İstanbul: Matbaa-i Âmire 
   Nazif, S. (1922). ‘’Yüzbaşı Aziz Hüdai Bey’e’’, İleri Gazetesi, nu:1659, s: 2
   Nazif, S. (1922). Namık Kemal, İstanbul: Matbaa-i Âmire
   Nazif, S. (1924). Malta Geceleri, Tercüman Gazetesi 1001 Temel Eser
   Nazlı, K. (2016). ‘’Namık Kemal ve Vaveylâ Şiiri Üzerine Notlar’’, Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: I, Sayı:1, s. 66-71
   Samsakçı, M. (2017). Süleyman Nazif - Namık Kemal, İstanbul: Çalış Ofset
   Somuncu, S. (2015). ‘’Metinlerarasılık Açısından Namık Kemal ve Mehmet Akif Bülbül ve Murabba’’, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 36, s. 335-338
   Tarhan, A. H. (1916). İlhâm-ı Vatan ve Mukaddimesi, İstanbul: Matbaa-i Âmîre
   Tevfik, E (15 Haziran 1327/1909). “Yeni Osmanlılar”, Yeni Tasvir-i Efkâr Gazetesi, nu: 17, s.1
   Uçak, S. (2016). ‘’Stilistik Açıdan Süleyman Nazif Şiiri’’, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 15, s. 270-274
   Uçman, A (1995). ‘’Barika-i Zafer’’ , TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt XI, s. 74, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları
   İnternet Kaynakça
   Kur’ân-ı Kerîm, Âl-i İmrân Sûresi 169.-170. Ayetler, kuran.diyanet.gov.tr sitesi,  Erişim Tarihi: 22 Eylül 2021.