GÖLGESİZLER ROMANINDA DEVLET, BÜROKRASİ, İNSAN İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA BİREYİN YABANCILAŞMA SORUNSALI

Müzeyyen ASLAN

Öz

Postmodern bir anlatı örneği olan Hasan Ali Toptaş’ın Gölgesizler isimli eseri, özgün kurgusu ve şiirsel dili ile Türk romanında büyük bir sıçrama olarak değerlendirilmektedir. 1994’te yayımlanan eser, aynı yıl Yunus Nadi Roman Ödülü’nü almış ve 2009’ da Ümit Ünal’ın yönetmenliğinde sinemaya uyarlanmıştır. Bu çalışmada, eserdeki köy anlatısında kimlik sorunu yaşayan bireyin, devlet-bürokrasi-insan üçlemesindeki yabancılaşma sorunsalının fantastik kurgu içinde yaşanan olaylardan hareketle ele alınışı incelenmiştir. Bu inceleme, kafkaesk terimi ve kafkaesk ögeler bağlamında yapılarak Kafka etkisinin esere yansımasına dikkat çekilmiştir. Gölgesizler romanı, postmodern bir eser olarak kabul görmekle beraber kurgu tekniğindeki sıra dışı tavır ayrıca kendini göstermektedir. İki paralel mekân arasında olay örgüsü şekillenmekte ve bireyin varlığı daha doğrusu yokluğu gözler önüne serilmektedir. Toptaş, bu varlık-yokluk döngüsünde kaybolan bireyin kendini arama serüvenini Kafka etkisinde sunarak bu olguya evrensel bir boyut kazandırmıştır. Fantastik anlatılar ile örülmüş olan bu serüven, eseri etkileyici kılan bir diğer önemli unsurdur. Devlet- bürokrasi kavramları, eserde otoriter bir güç olarak karşımıza çıkmakta ve bireyin bu güç karşısındaki ezilmişliği, çaresizliği köy anlatısındaki olaylar ekseninde ele alınarak gösterilmeye çalışılmıştır. Bireyin kendine, topluma yabancılaşması ise bu otoriter gücün bireyi yok saymasıyla baş göstermiştir. Eserde, silikleşmiş, gölgesiz olmuş bireyin kendini bulma mücadelesi köy anlatısında olağanüstülüklerle örülü kafkaesk öğelerin iç içe girdiği unsurların ele alınmasıyla irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gölgesizler, Kafka, Kafkaesk, Devlet, Bürokrasi

Kaynakça

1. Cevizci, Ahmet (2000). Felsefe Terimleri Sözlüğü,İstanbul:Paradigma Yayınları.

   Doltaş, Dilek (2003). Postmodernizm, Tartışmalar ve Uygulamalar, İstanbul: Telos Yayınları.

   Ecevit, Yıldız (2010). Yok Olmanın Estetiği ya da Türk Romanında Bir Romantik, Efendime Söyleyeyim (haz. Mesut Varlık), İstanbul: İletişim Yayınları.

   Ecevit, Yıldız (2009). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar, İstanbul: İletişim Yayınları.

   Ertoy, Muhammet (2007). Yabancılaşma Kader mi Tercih mi? Ankara: Lotus Yayınevi.

   Fischer, Ernest (1990). Sanatın Gerekliliği (çev. C. Çapan). Ankara: Verso Yayınları.

   Facault, Michel (2015). Özne ve İktidar, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

   Günay, Çimen (2010). Hasan Ali Toptaş’ın Romanlarında İktidar ve Gölgesiz Erkek, Efendime Söyleyeyim (haz. Mesut Varlık), İstanbul: İletişim Yayınları.

   Toptaş, Hasan Ali (2020) Gölgesizler, İstanbul: Everest Yayınları.

   Kafka, Franz. (2009C). Şato (çev. K. Şipal). İstanbul: Cem Yayınevi.

   Kundera, Milan (2012). Roman Sanatı, İstanbul: Can Yayınları.

   Löwy, Michael (2008). Franz Kafka: Boyun Eğmeyen Hayalperest (çev. I. Ergüden). İstanbul: Versus Kitap.

   Pappenheim, Fritz. (2002). Modern İnsanın Yabancılaşması (çev. S. Ak). Ankara, Phoenix Yayınları.

   Pappenheim, Fritz (2002). Modern Bireyin Yabancılaşması / Marx’a ve Tönnies’ye Dayalı Bir Yorum (1959). (Çev. Salih Ak) Ankara: Phoenix Yayınları.

             Vogl, J. (2011). Tereddüt Üzerine (çev. Ç. Tanyeri). İstanbul: Metis Yayınları.