NEDÎM’İN KIT’ALARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Fırat TAŞ

Öz

Edebiyat terimi olarak kıt’a, matla ve mahlas beyiti olmayan nazım biçimidir. Konu birlikteliği olan ve aynı vezinle yazılmış beyitlerden oluşan bu nazım biçiminde, Divan şairleri kendi dönemlerine ışık tutacak pek çok bilgiyi konu olarak işlemişlerdir. Tarihi olaylar; han, hamam, sebil, çeşme gibi eserler; fikirler, eleştiriler, öğütler kıt’alar ve onlara düşürülen tarihlerle bilinir kılınmıştır. Geniş bir konu yelpazesine hitap etmesine rağmen kıt’a’nın Divan edebiyatında gazel kadar yaygın bir kullanımı olmamıştır. Divan şairleri tarafından pek tercih edilmemişse de bu türün hakkını teslim eden şairler de olmuştur. Lale Devri’nin önemli isimlerinden olan Nedîm onlardan biridir. Gerek kültür gerek siyasi tarihimizde önemli bir yere sahip olan Lale Devri on iki yıllık kısa tarihiyle birçok gelişmeye sahne olmuştur. Lâle Devri, Nedîm gibi dönemine tanıklık eden ve dönemini yansıtan bir cevherin de edebiyat tarihinde yer almasına kaynaklık etmiştir. Gazelleri ve şûhane tarzıyla adından söz ettiren Nedîm’in Divân’ının bilinen nüshalarından hareketle 88 kıt’ası olduğu tespit edilmiştir. Kıt’alarının hemen hepsinde hamisi Damat İbrahim Paşa’ya bağlılığını dile getirmiş, övgüler dizmiştir. Yaşadığı devrin sosyal, kültürel, yaşantısı başta olmak üzere han, hamam, yalı, çeşme gibi imarata; şehzade doğumlarına, eğlence ortamlarına, askeri gelişmelerine kadar çoğu şeye kıt’a yazmış, tarih düşürmüştür. Nedîm gazellerinde gösterdiği ustalığı kıt’alarında da göstermiş, bu yöndeki şairliğiyle de devrinin şairi olmuştur. Bu çalışmada şairin Divân’ı incelenmiş, kıt’alarında işlediği konular ele alınmıştır. Kıt’a ve gazellerinde işlediği konular benzerlikleri bakımından değerlendirilerek şairlik yönü hakkında fikir yürütülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Lâle Devri, Nedîm, kıt’a, gazel, sosyal-kültürel.

Kaynakça

1. Cengiz, H. E. (1986). “Divan Şiirinde Musammatlar”, Türk Dili Dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı II: Divan Şiiri. s. 415-416-417.  

   Cunbur, M. (1964). “Türk Kütüphaneciliğinin Tarihi Kökleri”, TKDB, XII/3 -4 (1963), s. 115.)

   Dilçin, C. (1983). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: TDK. Yay. s. 202.

   Erünsal, İ. E. (1991). Türk Kütüphaneler Tarihi II Kurtuluştan Tanzimat'a Kadar Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınlar.

   Eldem, S. H. (1979).  Boğaziçi Anıları. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.

   Eldem, S. H. (1977). Sadabad. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.

   Gölpınarlı, A. (1951). Nedim Divanı. İstanbul: İnkılap Kitapevi.

   Karataş, L. (2006), Nedîm Divan’ında Lale Devri Sosyal Hayatının İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisasn Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi: İzmir.

   Macit, M.(2016). Nedîm Divan’ı Metin ve Tıpkı Basım. Ankara: AKM Yayınları.

   Mazıoğlu, H. (2018). Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilikler. Ankara: Akçağ Yayınları

   Pala, İ. (2018).  Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yay. s. 476- 477.

   Pakalın, M. Z. (1993a). Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 1, İstanbul: Meb Yayınları.

   Taş, F.(2021). Nedîm’in Şiirlerinde Yenilikçi Kadın İmajı. İlim, Sanat ve Edebiyat Dergisi, 1 (1), s.34-41.