EDEBÎ ESERLERDE ÖTEKİLEŞTİRME TEMASI

Seher İLASLAN

Öz

Irk, dil, din, mezhep, etnik köken, cinsiyet, fiziki yapı, sağlık durumu, eğitim durumu, kültür, zekâ, yetenek, memleket, oturulan semt, huy, mizaç, karakter vs. farklılıkların irdelenmesi sureti ile; farklılıklara tahammülsüzlük, farklılıkları kendi varlığına bir tehdit ve tehlike olarak algılama, kendini seçkin ve başkasından ayrıcalıklı görme, kendini yüceltme gibi nedenlerle ortaya çıkan ayrımcılık, dışlama, ötekileştirme gibi olgular toplumsal yaşamın var olduğu her ortamda çeşitli biçimlerde varlığını hissettirir. Baskı, zorlama, zorbalık,  susturma, küçümseme, rencide etme, aşağılama, horlama, sindirme, sindirememe, soyutlama, yalnızlaştırma, ilgilenmeme, değersiz hissettirme, yıldırma, düşmanlık etme, mağdur etme, mahrum etme ve kaba güç uygulama gibi davranışlar halinde kendini gösteren bu olgu, ortaya çıkardığı olumsuz tutum, davranış ve sonuçlar bağlamında toplumsal sorunlar konusu içinde kritik bir yer teşkil eder. Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde diğeri, öbürü; sözü edilen veya benzer iki nesneden önem ve konum bakımından uzakta olan; öbür, diğer; mevcut kültürün içinde dışlanmış olan anlamlarına gelen “öteki” kavramı bu çalışmada, sosyolojik bağlamdaki “mevcut kültürün içinde dışlanmış olan” anlamı ile ele alınacaktır. Birey ve toplum yaşamında önemli bir sorunsal olan bu olgu, kendine sanatın her alanında ifade ortamı bulduğu gibi edebî alanda kaleme alınan temalar içinde de önemli bir yer bulmuştur. Bu noktadan hareketle bu yazıda, ötekileştirme sorunsalı ve ötekileştirme sorunsalının edebî eserlerde tematik bağlamda ele alınışı konuları üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

ötekileştirme, ötekileştirme sorunsalı, edebî eserlerde ötekileştirme

Kaynakça

Abasıyanık, Sait Faik (2015). Seçme Hikâyeler, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Ali, Sabahattin (2004). Kuyucaklı Yusuf, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Altay, Jülide, Kara, Mehmet, Kurt, Mustafa, (2011). İlköğretim Türkçe Ders Kitabı 8, İstanbul: TAV.

Andersen, H. C (2019). Çirkin Ördek Yavrusu, çev. Güçlü Özkök, Ankara: Binbir Çiçek Kitaplar.

Anonim (2020). Kerem ile Aslı, çev. İsa Öztürk, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Atay, Oğuz (2008). Tutunamayanlar, İstanbul: İletişim Yayınları.

Atay, Oğuz (2017). Günlük, İstanbul: İletişim yayınları.

Aytmatov, C (2013). İlk Öğretmen, Ankara: Elips Kitap.

Aytmatov, C (2017). Kassandra Damgası. çev. Ahmet Pirverdioğlu, İstanbul: Nora Kitap.

Babadağ, Osman (2018). Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı 12, Ankara: Dersdestek Yayıncılık.

Başkut, Cevat Fehmi (2020). Bütün Tiyatro Eserleri. İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayınları.

Beckett, S (2021). Godot’yu Beklerken, çev. Pınar Aziz, Volga Serin S., İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.

Bingöl, Ulaş (2021). Postmodernizm ve Şiir Üzerine, İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.

Carter, F (1995). Küçük Ağaç’ın Eğitimi, çev. Şen Süer Kaya, İstanbul: Say Yayınları.

Cioran, E. M (2020). Çürümenin Kitabı, çev. Haldun Bayrı, İstanbul: Metis Yayınları.

Cüceloğlu, Doğan (2020). Savaşçı, İstanbul: Remzi Kitabevi.

Çapraz, Erhan (2020). Karacaoğlan, İstanbul: Kapı Yayınları.

Çetin, Adnan (2020). Sinema, Dijital Perde ve Ekran Deneyimleri, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.

Çiçekoğlu, Feride (1990). Uçurtmayı Vurmasınlar, İstanbul: Can Sanat Yayınları.

“Didem Madak Röportajı”, İzdiham Kültür Sanat Edebiyat Dergisi 2017, https:// www.izdiham.com/didem-madak-roportaji-internette-sadece-izdihamda/. Erişim tarihi: 09.02.2021.         

Dostoyevski, F. M (2020). Öteki, Çev. Tansu Akgün, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Düzen, N. Ekrem (2015). Herkes İçin Kolay ve Pratik Ayrımcılık Ötekileştirme Dışlama Rehberi, Ankara: Pharmakon Yayınevi.

Ercan, Yaşar (2020). “Margaret Ann Bulkley”, İzdiham Kültür Sanat Edebiyat Dergisi, S.47, s.4-5.

Faye, G (2019). Küçük Ülke, çev. Gizem Şakar, İstanbul: Epsilon Yayınevi.

Freire, P (2018). Ezilenlerin Pedagojisi, çev. Dilek Hattatoğlu-Erol Özbek, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Fuzûlî (2018). Rind ile Zâhid, çev. Prof. Dr. Hüseyin Ayan, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.

Gogol, N (2017a). Bir Delinin Hatıra Defteri, çev. Kamala Ivanova, İstanbul: Antik Dünya Klasikleri.

Gogol, N (2017b). Palto, çev. Aslı Takanay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Goleman, D (2017). Duygusal Zekâ Neden IQ’dan Daha Önemlidir?, çev. Banu Seçkin Yüksel, İstanbul: Varlık Yayınları.

Hosseini, K (2008). Uçurtma Avcısı, çev. Püren Özgören, İstanbul. Everest Yayınları.

Hosseini, K (2013a). Bin Muhteşem Güne, çev. Püren Özgören, İstanbul. Everest Yayınları.

Hosseini, K (2013b). Ve Dağlar Yankılandı, çev. Püren Özgören, İstanbul. Everest Yayınları.

Hugo, V (2019). Noter Dame’in Kamburu, çev. Volkan Yalçıntoklu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Kabaklı, Ahmet (1972). Yunus Emre, İstanbul: Toker Yayınları.

Kafka, F (2013). Dönüşüm,  çev. Çiğdem Özmen, İstanbul: Lacivert Yayıncılık.

Kafka, F (2017). Dönüşüm,  çev. Serdar Yüce, İstanbul: Eksik Parça Yayınları.

Kemal, Yaşar (2016). İnce Memed. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.

Kolcu, Ali İhsan (2013). Tanzimat Edebiyatı. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.

Krull, K (2020). Marie Curie, çev. Uğur Mehter, İstanbul: Martı Yayınları.

Lee, H (2020). Bülbülü Öldürmek, çev. Ülker İnce, İstanbul: Epsilon Yayınevi.

Livaneli, Zülfü (2019). Şapka, İstanbul: Doğan ve Egmont Yayıncılık.

London, J (2017). Beyaz Diş, çev. Begüm Öztürk, İstanbul: Yakamoz Kitap.

McCourt, F (2000). Angella’nın Külleri, çev. Neşe Olcaytu, İstanbul: Epsilon Yayıncılık.

Montaigne (2014). Denemeler, çev. Hasan kalemci, İstanbul: Çise Kitap.

Montaigne (2020). Denemeler, çev. Süleyman Doğru, İstanbul: Koridor Yayıncılık.

Mut, Gürer (2019). “Gael Faye’nin ‘Küçük Ülke’si / İki Dünyalı Bir Yaşam”, Cumhuriyet Kitap, s.4.

Pamuk, Orhan (2020). Kar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Perrault, C (2018). Külkedisi, çev. İlke Afacan, Ankara: Binbir Çiçek Kitaplar.

Pesci, D (2004). Siyah Öfke: Amistad, çev. Özgür Çelebi, Ankara: Yurt Kitap Yayın.

Rousseau, J. J (2018). Toplum Sözleşmesi, çev. Vedat Günyol, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Sayar, Abbas (2020). Yılkı Atı, İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Sontag, S (2004). Başkalarının Acısına Bakmak, çev. Osman Akınhay, İstanbul: Agora Kitaplığı.

Steinbeck, J (2012). Gazap Üzümleri, çev. Gülen Fındıklı, İstanbul: Remzi Kitabevi.

Steinbeck, J (2019). Fareler ve İnsanlar, çev. Ayşe Ece, İstanbul: Sel Yayıncılık.

Stowe, H. B (2019). Tom Amca’nın Kulübesi, çev. Tülin Nutku, İstanbul: Can Sanat Yayınları.

Şafak, Elif (2014). Aşk, İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.

Tecer, Ahmet Kutsi (2019). Koçyiğit Köroğlu, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.

Timuçin, Afşar (2003a). Böyle Söylenmeli Bizim Türkümüz, İstanbul: Bulut Yayınları.

Timuçin, Afşar (2003b). Estetik, İstanbul: Bulut Yayınları.

Tolstoy, L. N (2020). Diriliş, çev. Ayşe Hacıhasanoğlu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Tolstoy, L. N (2019). İnsan Ne İle Yaşar, çev. Kamala İmanova, İstanbul: Leyla ile Mecnun Yayıncılık.

Türk Dil Kurumu Sözlükleri, https://sozluk.gov.tr/.öteki. Erişim tarihi: 17.12.2020.

Türkmen, Hanife Öztürk (2011). “Tarihsel Olarak Kadın Şifacılık Ve Tıbbın Değerleri”, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, S.2, s.21-27, https:// dergipark.org.tr/tr/pub/mutftd/issue/ 43157/ 523418. Erişim tarihi: 10.02.2021.

Yücel, Hasan Âli (2018). “Toplum Sözleşmesine Önsöz”, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Yücel, İfakat, Türkyılmaz, Mahmut, Sağır, Selim (2019). Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı 11, Ankara: Korza Yayıncılık.

Yücel, İfakat, Türkyılmaz, Mahmut, Sağır, Selim (2020). Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı 9, İzmir: Çağlayan Matbaası.

Walter, İ. F (1997). Picasso, çev. Ahu Antmen, İstanbul: ABC Kitabevi Yayınları.

Zweig, S (2017). Vicdan Zorbalığa Karşı, çev. Zehra Kurttekin, İstanbul: Can Sanat Yayınları.