HAMDULLAH HAMDÎ'NİN LEYLÂ İLE MECNÛN MESNEVİSİNDE GEÇEN ATASÖZLERİNDEKİ ARKAİK UNSURLAR VE ÇİFT DİLLİ KULLANIMLAR

Orhan BALCI

Öz

Klâsik Türk edebiyatında kaleme alınan edebî eserler dil ile uğraşan kimseler için eşsiz bir kaynak hüviyetindedir. Günlük yaşama, kültürel unsurlara ve birçok değerli birikime ait bilgi gibi devrin birçok hususiyeti bu eserler vesilesiyle tespit edilebilirken ayrıca söz varlığında görülebilen arkaik unsurlar araştırmaya değer mevzular oluşturmaktadır.

Kaynağı itibariyle Arap toplumunda hayat bulan Leylâ ile Mecnûn efsanesi başta Türk edebiyatı olmak üzere, bütün İslâm edebiyatlarında adından söz ettirmiştir. Bu hikâye gerçek âşıkların durumlarını sembolik dille ifade eden bir maceradır. Çalışmamıza konu olan Hamdullah Hamdî’nin Leylâ ile Mecnûn mesnevisinin kaleme alındığı devirde Anadolu’da hem Doğu Türkçesi ve hem de Batı Türkçesini içinde barındıran bir Türkçeyle konuşmaları ve incelediğimiz mesnevide de bu durumun bariz bir şekilde göze çarpması eseri incelemeye değer kılan unsurlardan biridir. Makaleyi oluştururken kullanımdan düşmüş ve bir dilin belki de en önemli kültür aktarım aracı olan atasözlerindeki kelimelerin değişimleri ve tarihi seyirlerini vermeye çalıştık. Bunun yanında hem Doğu Türkçesi ve hem de Batı Türkçesinde kullanılan bazı eş anlamlı kelimeleri beyitlerden örnekler göstermek suretiyle ortaya koymaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Hamdullah Hamdî, Leylâ ile Mecnûn, Arkaik Unsurlar, Doğu ve Batı Türkçesi

Kaynakça

Aksoy, Ö. A. (1994). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, C.I-II, İstanbul: İnkılap Kitabevi.

Bingöl, U. (2019). Eleştiri Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Akademik Kitaplar Yayınevi.

Dilçin, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Ergin M. (1993). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınevi.

Ergin, M. (2001). Üniversiteler İçin Türk Dili, İstanbul: Bayrak Yayınevi.

Eyüboğlu, E. K. (1973). Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, C.1, İstanbul. Doğan Kardeş Matbaacılık.

Güler, Z. (1982). Hamdullah Hamdî: Leylâ ve Mecnûn (İnceleme-Metin), Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.

İlhan, M. (2017). Kelile ve Dimne’ de Kullanılan Arkaik Kelimeler ve Bazı Çift Dilli Kullanımlar, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi, II. Uluslararsı Sosyal Bilimler Sempozyumu.

Macit, M., Ceylan, Ö. ve Yılmaz, O. (2015). Klâsik Dönem Osmanlı Nazmı, İstanbul: Kesit Yayınları.

Ölmez, M. (2003). Çağatayacadaki Eskicil Ögeler Üzerine, Mustafa Canpolat Armağanı, Ankara: s.s.135-142.

Türkçe Sözlük, (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.