NEDÎM’İN ŞİİRLERİNDE YENİLİKÇİ KADIN İMAJI

Fırat TAŞ

Öz

Lâle Devri’nin kısa sürmüş olmasına rağmen Osmanlı devleti üzerinde kültürel, sanatsal, ekonomik, askerî birçok etkisi olmuştur. Kültür ve siyasi tarihimizde önemli bir yer edinen bu devirde bilimsel gelişmelerden mimari çalışmalara; çarşıdan pazara sosyal hayatı canlı kılacak birçok gelişme yaşanmıştır. Çeşitli alanlarda birçok değişime tanıklık eden, etkileri bakımından günümüzde de kendinden söz ettiren Lâle Devri, Nedîm gibi dönemine tanıklık eden ve dönemini yansıtan bir cevherin de edebiyat tarihinde yer almasına kaynaklık etmiştir. Birçok yönüyle devrine has olan Nedîm’in şiirlerindeki yenilik dille sınırlı değildir. Divan edebiyatı geleneğine bağlı kalmakla beraber yeni imajlar denemiş, yerliliği -özellikle şarkılarında- öncelemiştir. Şiirlerinde mekân olarak ele aldığı İstanbul’un eğlence yerlerini yeni tiplerle doldurmuştur. Şiirlerinde, kadının toplumdaki görünüşünü, giyim-kuşamını canlı tasvirlerle işlemiştir. Divan şiirinin soyut güzeli onun şiirlerinde kanlı canlı bir hüviyet kazanmıştır. Şiirlerinde, şarkılarında yer bulan kadının cesur tavırları, kendini gösterme, beğendirme çabaları geçmişe nazaran görülmemiş derecededir. Bu yönleriyle Nedîm biraz asi, biraz umursamaz, biraz muzip ama dönemine ayna olan, renk katan kanlı canlı bir kadın, bir sevgili portresi sunmuştur.

Bu çalışmada şairin Divân’ı incelenmiş, kadın giyim kuşamını, İstanbul’un mesire yerlerini konu edinen şiirleri yorumlanmış ve imajı çizilen yeni kadın tipinin izleri sürülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Lâle Devri, Nedîm, kadın, sevgili, giyim kuşam

Kaynakça

Altınay, Ahmet Refik (2014). Lale Devri. İstanbul: İlgi kültür Sanat Yayınları.

Altınay, Ahmed Refik (1988). Hicri On İkinci Asırda İstanbul Hayatı. İstanbul: Enderun Kitapevi.

Bozkurt, Ömer Faruk (2014), Osmanlı İmparatorluğunda Gayr-ı Müslimlerin Kıyafet Düzenlemeleri (16.-17. yüzyıllar), SBE Tarih Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi: Ankara.

D’Ohsson, Ignatius Mouradgea (2020). XVIII. Yüzyıl Türkiyesinde Örf ve Âdetler. İstanbul: Köprü Kitapları.

Eldem, Sedad Hakkı (1977). Sadabad. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Gölpınarlı, Abdulbaki (1951). Nedim Divanı. İstanbul: İnkılap Kitapevi.

Hakverdioğlu, Metin (2007), Edebiyatımızda Lâle Devri ve Nevşehirli Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’ya Sunulan Kasideler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Konya.

Karataş, Leyla (2006), Nedîm Divan’ında Lale Devri Sosyal Hayatının İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisasn Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi: İzmir.

Macit, Muhsin (2016). Nedîm Divan’ı Metin ve Tıpkı Basım. Ankara: AKM Yayınları.

Mazıoğlu, Hasibe (2018). Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilikler. Ankara: Akçağ Yayınları.

Öztoprak, Nihat (2010). Divan Şiirinde Giyim, Kuşam ve Kıyafet Üzerine Bir Deneme. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. C.4. 103-154.

Öztuna, Yılmaz (1975). Lale Devri Türk Ansiklopedisi. c.22, s.460. Ankara.

Taylan, Nermin (2014).Osmanlı’da Yasaklar. İstanbul: Ekim Yayınları

Yılmaz, Muammer (2013). Lale Devrinde İstanbul. İstanbul: Hükümdar Yayınları.

Yıldırım, Işılay Pınar (2004), Lale Devri’nde Kültür ve Edebiyat, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi: Kırıkkale.