GÖKDELEN ROMANININ DİSTOPYA BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Nurhayat KÖKSAL

Öz

ÖZET İnsanoğlu var olduğu günden bu yana daha iyi bir toplum özlemi çekmiştir. Yaşadığı toplumda kendini rahatsız eden unsurlardan kurtulmak istemiştir. Yapısı gereği insanoğlu hep daha iyiye ve daha güzele özlem duymaktadır. İdeal toplumsal hayali ise ütopyaların oluşmasını sağlamıştır. Fakat yaşanan savaşlar, doğal afetler, küresel ısınma tehdidi, azalan su kaynakları ile birlikte yaşanacak olan susuzluk tehlikesi, canlı türlerinde görülen azalma, önü alınmaz bir hızla gelişen teknoloji ütopik kurguların yerini distopik kurgulara bırakmasına neden olmuştur. Ütopyalarda görülen aydınlık gelecek zamanla yerini karanlık ve korku dolu bir geleceğe bırakmıştır. Tahsin Yücel’in Gökdelen adlı romanı Türk edebiyatında yer alan önemli distopik kurgulardan biri olarak anılmaktadır. Romanda çoğu distopik unsur bulunmaktadır. Eserde 2073 İstanbul’u anlatılmaktadır. Tüm kurumların özelleştirildiği kurguda şehir gökdelenler ile doludur. Betonlaşma ile birlikte doğa tahrip olmuş ve insanlar için yaşanmaz bir hal almıştır. Kurguda, eşitlik, adalet, hukuk, özgürlük gibi kavramlar yer almamaktadır. Denetim mekanizması özellikle medya yoluyla halkı manipüle etmekte ve istediği kişileri hedef olarak gösterebilmektedir. Yazar, insanları bekleyen karanlık gelecek konusunda uyarmakta yaşanan doğa tahribatı ile insanoğlunun sonunun geleceğini belirtmektedir. Makalede, ütopya ve distopya kavramlarına değinilmiş, edebi bir tür olarak distopyadan bahsedilmiştir. Kuramsal bilgilerin ardından Gökdelen romanı distopya bağlamında ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Bu inceleme ise Kitle İletişim Araçları, Teknoloji, Kadın ve Aile Hayatı, Kontrol Mekanizmaları, Adalet ve Hukuk, Yılkı Adamları, Betonlaşma gibi alt başlıklardan oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: Ütopya, Distopya, Tahsin Yücel, Gökdelen.

Kaynakça

1. Ahıska, Meltem (2002). Bilginin Araçsallaşması ve Gündelik Hayatın Bilgisi, Bilgi Toplumuna Geçiş, Sorunsallar/Yorumlar/Eleştiriler ve Tartışmalar, (Der. İlhan Tekeli, Süleyman Çetin Özoğlu, Bahettin Akşit vd.), Ankara: Tubitak Yayınları, No:3.
   Akkoyun, Tülay (2016). Ütopya / Distopya Batı ve Türk Romanlarından Örneklerle Bir Karşılaştırmalı Edebiyat Çalışması, Ankara: Kurgu Kültür Merkezi Yayınları.
   Althusser, Louis (1991). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, (Çev. Yusuf Alp-Mahmut Özışık), İstanbul: İletişim Yayınları.
   Bingöl, Ulaş (2019). Modernizmden Postmodernizme Eleştiri Terimleri Sözlüğü 1, İstanbul: AK Yayınevi.
   Cevizci, A. (2013). Ütopya Felsefe Sözlüğü, 8. Basım, İstanbul: Paradigma Yayınları.
   Claeys, Gregory (2011). Ütopya Edebiyatı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
   Gardin, Michael, Tilley, Helen, Prakash, Gyan (2020). Ütopya Distopya Tarihsel Olasılığın Koşulları, (Çev. Esma Kartal, Cem Kayalıgil, Helen Tilley), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
   Kumar, Krishan (2005). Ütopyacılık, (Çev. Ali Somel), Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, s. 7.
   Kumar, K. (2006). Modern Zamanlarda Ütopya ve Karşı Ütopya, (Çev. Ali Galip), İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
   Levitas, Ruth (1990). The Concept of Utopia, Great Britain: Syracuse University Press, s. 11.
   More, Thomas (2009). Ütopya, (Çev. Çiğdem Dürüşken), Ankara: Kalbacı Yayınevi.
   Orwell, George (2021). 1984, (Çev. Şerif Özüdoğru), İstanbul: Anonim Yayıncılık.
   Omay, M. (2009). Ütopya Üzerine Genel Bir İnceleme, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi.

   Robins, Kevin (1999), İmaj: Görmenin Kültür ve Politikası, (Çev. Nurçay Türkoğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
   Sağlam, Halil (2022). Distopik Romanlarda Kaygı, İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
   Usta, Sadık (2022). Türk Ütopyaları Osmanlı’dan Cumhuriyet Dönemine Özgürlüğü Düşlemek, İstanbul: Epsilon Yayınevi.
   Urgan, Mina (1984). Edebiyatta Ütopya Kavramı ve Thomas More, İstanbul: Adam Yayınları.
   Urgan, M. (2016). More’dan Sonra Yazılan Ütopyalar, Ütopya, 22. Basım, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
   Ülger, Gürdal (2018). Distopya Hayal ile Gerçek Arasında, İstanbul: Aya Kitap Yayınları.
   Wınner, Longdon (2004). “Technologies as Forms Life”, Readings in the Philosophy of Technology, Ed. David M. Kaplan, USA: Rowman- Littlefield.
   Yalçınkaya, Ayhan (2004). Eğer’den Meğer’e Ütopya Karşısında Türk Romanı, Ankara: Phoenix Yayınevi.
   Yücel, Tahsin (2008). Gökdelen, İstanbul: Can Sanat Yayınları.
   https://www.hurriyet.com.tr/egitim/iklim-degisikliginin-olusturdugu-kaygi-ekofobi-41874186