KEMAL BİLBAŞAR'IN DENİZİN ÇAĞIRIŞI ADLI ROMANINDA MİTOLOJİK UNSURLAR

Yusuf BULUT

Öz

Eski dönemlerde meydana gelen, genellikle tanrılar ve doğaüstü varlıkları konu edinen mitler, milletler için önemli değerlerdendir. Milletlerin sözlü kültür dönemlerinin ürünü olan mitler ile edebiyat arasında yakın bir ilişki vardır. Edebiyatta yazar ve şairler, mitlerden yararlanarak eserlerine anlam derinliği katmışlardır. Mitlerin gerçek hayata yansımalarını bir karakter üzerinden gösteren Kemal Bilbaşar, Denizin Çağırışı romanıyla mitlerin edebî bir malzeme olarak romanda nasıl kullanılacağının güzel bir örneğini vermiştir. Daha çok toplumcu gerçekçi köy romanlarıyla tanınan Bilbaşar'ın Denizin Çağırışı romanı, Türk edebiyatında psikolojik yabancılaşmanın konu edildiği ilk roman olarak değerlendirilir. Denizin Çağırışı, döneminde ve sonrasında değeri pek anlaşılmamış, başarılı bir ruh çözümleme romanıdır. Romanda adı verilmeyen öğretmen kahraman, kimi eleştirmenlerce Türk edebiyatının ilk ‘tutunamayan’ı, 'karşı kahraman'ların ilk örneği olarak değerlendirilir. Bir kasaba öğretmeninin ruhsal sorunlarını, iç dünyasını, çevresiyle yaşadığı uyumsuzluğunu büyük bir ustalıkla anlatan Bilbaşar, bu ilk romanında mitolojik unsurları da sıkça kullanmıştır. Bilbaşar, bu romanında başta Yunan mitolojisi olmak üzere Doğu mitolojisi ve inancına ait unsurları kullanmıştır. Aşk ve güzellik tanrıçası Aphrodite'ten, güzel sesli denizkızları olan Sirenler'e kadar Yunan mitolojisine ait birçok unsur romanda kendisine yer bulur. Zerdüşt, Zümrüdüanka, Kafdağı gibi Doğu medeniyetlerine ait inanç ve mitolojiler romanda daha çok benzetme şeklinde kullanılmıştır. Mitolojide bir kadın olarak tasavvur edilen ve yaşamın, yaratıcılığın simgesi olarak görülen "deniz miti" de romanın kurgusunda önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kemal Bilbaşar, Denizin Çağırışı, Mitoloji, Mit, Yunan Mitolojisi.

Kaynakça

1. Apaydın, Mustafa (2019). Melih Cevdet Anday’ın "Troya Önünde Atlar" Åžiirindeki Mitolojik Unsurlar Hakkında Bazı DeÄŸerlendirmeler. Söylem Filoloji Dergisi, 4(2), 155-177.

   Bars, Cennet Bozkurt (2013). 1980-1995 Arası Türk Hikâyesinde Mitolojik Unsurlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Denizli.

   BilbaÅŸar, Kemal (2020). Denizin Çağırışı. Ä°stanbul: Can Yayınları.

   Campbell, Joseph (2013). Kahramanın Sonsuz YolculuÄŸu. Çev. Sabri Gürses, Ä°stanbul: Kabalcı Yayıncılık.

   Can, Åžefik (1994). Klasik Yunan Mitolojisi. Ä°stanbul: Ä°nkılâp Kitabevi

   Dikici, Ülviye (2005). Kemal BilbaÅŸar'ın Romanlarında Åžahıslar Kadrosu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Van.

   Eliade, Mircea (2001). Mitlerin Özellikleri. Çev. Sema Rifat, Ä°stanbul: Om Yayınevi.

   Erhat, Azra (1996). Mitoloji SözlüÄŸü. Ä°stanbul: Remzi Kitabevi.

   HançerlioÄŸlu, Orhan (2000). Dünya Ä°nançları SözlüÄŸü. Ä°stanbul: Remzi Kitabevi.

   Hızlan, DoÄŸan (2003). "Türk Edebiyatının Ä°lk ‘Tutunamayan’ı", Hürriyet, 2 AÄŸustos 2003, http://www.hurriyet.com.tr/turk-edebiyatinin-ilk-tutunamayan-i-162998, EriÅŸim tarihi: 18.05.2021.

   Huyugüzel, Ömer Faruk (2019). EleÅŸtiri Terimleri SözlüÄŸü. Ä°stanbul: Dergâh Yayınları.

   İleri, Selim (2015). Edebiyatımızda Sevdiğim Romanlar Kılavuzu. İstanbul: Everest Yayınları.

   Jung, Carl Gustav (2020). Dört Arketip. Çev. Zehra Aksu Yılmazer, Ä°stanbul: MetisYayınları.

   Karabulut, Mustafa (2015). Edip Cansever'in Åžiirlerinde Mitoloji. Turkish Studies, 10(12), 617-630.

   Kılıçaslan, AyÅŸe Gül (2010). Halikarnas Balıkçısı’nın Hikâyesi ve Romanlarında Mitolojik Unsurlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ä°stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ä°stanbul.

   Necatigil, Behçet (1992). Edebiyatımızda Eserler SözlüÄŸü. Ä°stanbul: Varlık Yayınları.

   Pala, Ä°skender (2005). Ansiklopedik Divan Åžiiri SözlüÄŸü. Ä°stanbul: Kapı Yayınları.

   SoyÅŸekerci, Hülya (2016). Hayaller ve Harfler. Ä°stanbul: Sıcak Nal Yayınları.

   Tökel, Dursun Ali (1998). Divan Åžiirinde Mitolojik ve Efsanevî Åžahıslar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Samsun.